Playing for Success laat drop-outs weer meedoen

Ongeveer 10% van de studenten kan niet meedoen in het mbo. Een van de programma’s om te voorkomen dat deze ‘risicostudenten’ uitvallen, is Playing for Success. ‘Van de thuiszittende studenten begint 80% na het traject weer aan een nieuwe opleiding. Studenten hebben meer zelfvertrouwen en een positievere houding. Ook de betrokken docenten zijn enthousiast: eindelijk hebben ze handvatten waarmee ze iets kunnen bereiken bij deze groep. De studenten doen sportieve activiteiten die ze niet eerder hebben gedaan op een locatie buiten school. Dit haalt ze uit hun comfortzone, waardoor ze iets van zichzelf laten zien en ze dichter bij elkaar komen.’ 

Laten zien waarom het werkt

Waarom dan toch dit onderzoek als Playing for Success studenten zo succesvol weet te motiveren? ‘Als het om geld en legitimering gaat, moeten docenten altijd verantwoording afleggen. Met dit onderzoek kunnen we laten zien wat er nu eigenlijk precies gebeurt en welke mechanismes maken dat dit programma werkt.’ 

Mariekes onderzoek liep tussen 2011 en 2014. Via interviews en vragenlijsten kreeg ze onder meer inzicht in wat docenten en studenten van het programma vinden en in hoeverre de perspectieven van beide partijen overeenkomen. In totaal werkten 195 studenten mee aan haar onderzoek. Hun reacties presenteerde ze op 29 juni tijdens de Onderwijs Research Dagen in Antwerpen aan een publiek van docenten, wetenschappers en hoogleraren. Alle onderzoeksresultaten komen in haar proefschrift, dat najaar 2018 verschijnt en als werktitel ‘Het stadion als klaslokaal: motiverende programma’s in het mbo’ heeft. 

‘Ze zien alles positiever’ 

Het effect van Playing for Success op de studenten is groot. Marieke: ‘Ze geven na afloop bijvoorbeeld aan dat ze meer zelfvertrouwen hebben, zin hebben er wat van te maken en weten bij wie ze terechtkunnen voor hulp. Doordat er tijdens het programma ruimte is voor emoties is hun emotionele betrokkenheid vergroot, ze zien alles positiever.’ 

Ook ontdekken ze volgens Marieke de effecten van bepaald gedrag: dat als je zelf boos bent, je ook een boze reactie terugkrijgt. ‘Maar tegelijk leren ze dat ze met hun eigen gedrag veel kunnen veranderen. Dat wanneer ze zich anders - niet als slachtoffer bijvoorbeeld - opstellen, ze niet elke dag ruzie hebben of negatieve feedback krijgen. Als docent moet je dus goed uitleggen dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor hun leven.’ 

Alles wat de docent doet, is essentieel

Die docent en hoe hij studenten benadert, is dus heel belangrijk als het gaat om gedragsverandering en het motiveren van deze groep jongeren, zegt Marieke. ‘Voor de studenten is de docent meer dan alleen docent. Hij of zij is het állerbelangrijkst: wat hij of zij doet is essentieel.

Eigenlijk onderschatten docenten dus hun eigen rol. Studenten geven aan dat ze het heel erg belangrijk vinden dat docenten vragen waarom ze iets doen en dat ze met hen in gesprek gaan wanneer ze onwenselijk gedrag laten zien. Dat docenten hen daarmee confronteren waarderen ze ook. “We willen best wel naar onszelf kijken”, zeggen ze. Maar de manier waarop dat in de klas vaak gebeurt, roept weerstand op: oordelend - “Je doet het niet goed” - in plaats van oprechte interesse. Bij Playing for Success gaat dat anders: daar willen docenten weten waarom een student iets doet en wat hij daar zelf van vindt. Ze gaan het gesprek aan en bouwen een relatie op.’

Maar wees oprecht, adviseert Marieke: ‘Wat studenten waarderen is als docenten hun eigen ervaringen delen, zich kwetsbaar opstellen. Humor hebben, om zichzelf kunnen lachen en betrouwbaar zijn. Herkenning en erkenning, openheid en interesse: daar gaat het om. Op het moment dat een student tijdens het programma bijvoorbeeld geen klik had met de docent en het gevoel kreeg dat hij oneerlijk behandeld werd, dan oordeelde de student ook meteen negatief over het programma.’

Positieve sfeer

Naast de docenten blijken ook de tijdelijke klasgenoten belangrijk voor een succesvol traject: ‘De studenten gaven aan eindelijk op een plek te zijn waar ze niet alleen zijn met hun probleem. Ze herkenden zich in elkaar, hielpen elkaar en gaven elkaar complimenten. En er ontstonden vriendschappen. Die positieve sfeer was nieuw voor de meeste risicojongeren: ze ontvangen immers altijd negatieve feedback. Dat ze tijdens het traject niet op school waren met alle andere studenten, maar in een groep van vijftien studenten die allemaal om dezelfde reden bij elkaar waren, maakte volgens de jongeren ook dat het programma werkte.’ 

Regels hanteren in plaats van navolgen: ook dat motiveert. ‘Kijk altijd naar de jongere: wat doet het met hem of haar? Misschien is het beter om een regel op een bepaald moment even niet toe te passen’, zegt Marieke. ‘Maar het zorgt wel voor een spagaat - en daarmee spanning - tussen loyaliteit aan collega’s en afspraken met de risicojongere.’ 

Docenten begeleiden

‘Een risicostudent in de klas is voor een docent niet altijd even makkelijk. Maar jongeren op een vriendelijke, open en vrolijke manier benaderen kost geen extra tijd. Blijkt dat niet genoeg, dan is meer hulp nodig. Werk oplossingsgericht samen met de jongere en je collega’s. Praat er met hen over, vraag een collega of hij of zij eens bij je in de klas komt kijken.’

Marieke zou graag zien dat er meer aandacht komt voor docenten: ‘Met name docenten in het mbo zijn beroepsdeskundig. Ze komen vanuit het werkveld in het onderwijs. Daar willen ze hun beroepsvaardigheden overdragen, maar sommige jongeren hebben andere interesses en zijn ongemotiveerd of opstandig. Deze docenten hebben het moeilijk met deze jongeren. Het zou mooi zijn als we hen met elkaar beter zouden begeleiden. Dat helpt ook om uitval te voorkomen.’